William Styron’ın kaleme aldığı, 40 yıl önce yayımlanan ve dünyada etkisini hiç yitirmeyen ‘Sophie’nin Seçimi’ bir kez daha Türkçede. Roman, soykırımın anlamından kötülüğün kaçınılmaz doğasına, suçluluğun aşındırıcı etkisinden köleliğin dehşetine, iyiliğin ve umutsuzluğun kırılganlığına kadar pek çok duyguyu ele alıyor.
ÖZLEM KARAHAN / İSTANBUL
Yayımlandığı 1979 yılından bu yana tüm dünyada etkisini hiç yitirmeyen, sadece okurla değil, Alan J. Pakula’nın yönetmenliğini üstlendiği ve başrolündeki Meryl Streep’e En İyi Kadın Oyuncu Oscarı’nı kazandıran 1982 yapımı filmiyle sinemaseverlerden ve sinema çevrelerinden de övgü toplayan ‘Sophie’nin Seçimi’, Türkçede ilk yayımlanışından tam 36 yıl sonra yeniden ve bu defa tam metniyle okur karşısında. Dünyaca ünlü ABD’li yazar William Styron’ın birbirinden başarılı eserleri arasında kısa zamanda yerini alan bu eser, 1983’teki ilk baskısının ardından bu kez Kerem Sanatel çevirisiyle okurunu selamlıyor.
1947 Brooklyn’inde geçen öyküde anlatıcımız 22 yaşındaki Stingo, büyük bir yazar olma hayliyle işini bırakıp romanını yazmak için gittiği bu yerde, âşık bir çiftle tanışıyor: New Yorklu bir Yahudi olan Nathan Landau ile Yahudi olmayan ama Auschwitz’e düşen ve buradan hayatı tamamen değişmiş şekilde çıkmayı başaran güzeller güzeli bir Polonyalı olan Sophie Zawistowslca. Kısa zamanda bu çiftle ‘tuhaf’ bir dostluk kuran Stingo hem şahit oldukları hem de Sophie geçmişini anlattıkça öğrendikleriyle büyük bir sarsıntının, yüzleşmenin ve acının merkezine doğru çekiliyor.
Yayımlandığında büyük ses getiren, Amerikan Ulusal Kitap Ödülü’ne layık görülen ‘Sophie’nin Seçimi’, sadece bu üç kişinin dostlukları ya da aşk çevresinde ilerleyen bir öyküden ibaret değil.
Yazar Styron, daha önceki eserlerinde de sıklıkla yaptığı gibi bu derin ve dokunaklı kurguda bireyin ve tüm insanlığın içindeki kötülüğün doğasını irdeliyor. Örneğin ‘Sophie’nin Seçimi’ni okuyanlar Styron’ın, Amerikan tarihindeki ve Avrupa’da Nazi Soykırımı’ndaki tüm şeytani şeyleri büyük bir yüreklilikle anlamaya çalıştığı ve tüm anladıkları, yüzleştikleriyle başa çıkmak için büyük bir mücadele verdiği konusunda en ufak şüphe duymayacaktır. Zira derin tarihsel bilgiler, sahneler, rakamlar olanca ağırlığıyla bu romanda yerini alırken yazarın samimi mücadelesi de anlatımda, özellikle Stingo isimli karakter üzerinde kendini oldukça net gösteriyor. Roman, soykırımın anlamından kötülüğün kaçınılmaz doğasına, suçluluğun aşındırıcı etkisine, köleliğin dehşetine, iyiliğin ve umutsuzluğun kırılganlığına kadar pek çok konuyu akıcı dille anlatıyor.
Bu, sadece bir ‘yüzleşme’ romanı değil. ‘Sophie’nin Seçimi’ hem 22 yaşında bir genç erkeğin beklenen heyecanları gibi ‘hafif’ ve ‘gündelik’ meseleleri hem de ‘soykırım’ ve ‘kölelik’ gibi en zor konuları kurguda bir aksaklık olmadan ustaca anlatıyor. Tüm bunlara ek olarak, Gustav Flaubert’e sık sık incelikli selamlar gönderen anlatıda müzik de yerini alıyor. Bir müzik tutkunu olan Sophie sayesinde okur, kendine kitabın yanında ‘sıkı’ bir okuma listesi de hazırlayabilir.
‘Sophie’nin Seçimi’, tüm anlattıklarının ötesinde, kahramanlarına da okuruna da büyük dersler veren, derin bir roman. Tarihin karanlık dönemleriyle ilgili aktardığı bilgilerin yanında, bu romanın verdiği en büyük ders belki de görünüşün aldatıcı olduğu; en büyük iddia ise sevdiğimiz, güvendiğimiz kişiler hakkında ne kadar çok şey bilirsek onları o kadar az anlayabileceğimiz yönündeki bakış açısı. Ve tabii bir de Stingo’nun dediği gibi, hiç kimse Auschwitz’i asla anlayamayacak. Orada olanların büyüklüğünü ve korkunçluğunu akıl da yürek de almayacak.
