2011 yılında Kayseri’de imalatçı-ihracatçı büyük bir firmayı ziyaret etmiştik. Sahibi “Eskiden bankalar şirketimize kredi vermek için kapımızı aşındırırdı. Şimdi yüzümüze bakan yok. Her banka bize değil, çalışanlarımıza kredi vermek istiyor ve veriyorlar. Niçin böyle, anlayamadım” demişti. Şaka yollu çok önemli bir olguya parmak basmıştı.
Bahsettiği mevduat bankalarının müşterilerine kullandırdığı Kredili Mevduat Hesapları, yani en yüksek faiz oranı uygulanan KMH’tı. 2011 yılında konut kredisi yıllık faiz oranları %10 civarındayken, KMH kredilerinin yıllık bileşik faizi %60 ila %120 arasında değişiyordu. (aylık %4 ile %6,5 arası faize ilaveten nakit çekme komisyonu, limit aşım komisyonu adı altında komisyonlar alınırdı)
O dönemde ulaşabildiğim her yetkiliye bu soygunu durdurmaları için bilgi verdim, telkinde bulundum.
2013 Mayıs ayında, TCMB konuyla alakalı tedbir aldı ve hem KMH hem de kredi kartları için “tavan faiz oranı” uygulamasına geçti, sevindik. Bankalar bu işten yıllık sekiz milyar TL para kazanıyordu. Bu karar sayesinde, her yıl en az beş milyar TL tüketicilerin cebinde kaldı. Hala sürdürülen doğru ve adil bir karar.
BAZI FAİZLERE VE BANKA KOMİSYONLARINA ÜST SINIR KOYMAK DOĞRU MU?
Amerika’da KMH ve kredi kartları faiz oranları hakkında bir üst limit yok ve kredi kartlarına uygulanan faizlerin ortalaması %17,73. Bazı bankalar bu faiz oranını %79,9’a kadar uyguluyormuş. Nakit çekme, limit aşımı, erken çekme komisyonları da cabası.
Başkanlık seçimlerinin güçlü Demokrat adayı Bernie Sanders faizlere %15 üst tavan koyalım diye teklif getirince, Amerikan bankaları ve onları destekleyen lobiler kıyameti kopardı; üst limit konulamadı.
Bankalar, şubelerine ödül ve prim vaat ederek, yüksek komisyon geliri elde etme hedefleri veriyor. Bu hedefler zaman zaman MOBBİNG (taciz, sıkıştırma) niteliğine bürünüyor.
Bu baskılardan bunalan banka personeli de, müşterilerine karşı adeta “yasal bir yarı-soyguncu”ya dönüşüyor ve olmayacak komisyonlar tahsil ediyorlardı.
Her ne kadar Türkiye’de bankalar tam rekabet ortamında çalışıyorsa da; maaşın yattığı ya da kredi almak için gayrimenkul teminatının verildiği bankayı değiştirmek çok kolay değildir.
Kamunun, ücret ve komisyonlarda şeffaflığı sağlaması, üst sınırlar koyması, bankalar arasında kavram ve terim birliği sağlaması, komisyona tabi iş ve işlemleri kesinleştirmesi ile bunların dışındaki işlemleri ücretsiz olarak belirlemesi genellikle doğrudur.
Yüksek komisyon geliri kayıplarına rağmen; müşteri ilişkilerinin ve iş ortamının adil ve etik bir zemine oturması, uzun vadede, bankaların da yararına olacaktır.
KREDİLERİN ERKEN KAPATILMASI
Kredilerin erken kapatılması için aynı şeyi söyleyemeyiz. İlgili tebliğ diyor ki “Erken ödeme yapıldığında, erken ödemenin yapıldığı günkü anapara ödenir ve gelecekteki tüm faizler iptal edilir. Sadece vadeye bağlı olarak %1 veya %2 erken kapama komisyonu alınabilir.”
Eğer kredinin alındığı günün faiz oranıyla, kredinin erken kapatıldığı günkü faiz oranları eşitse; bu karar dengeli ve adildir. Değilse, mesela, geçen yıl bankalar bir yıl vadeli mevduatlara %20 faiz verdiler. Bu parayı da %24 ve üzeri oranlarla kredilere dönüştürdüler. Şimdi kredi faizleri %11’e düştü. Borçlular gidip başka bir bankadan %11’le kredi alacak ve getirip %24’le aldığı kredileri kapatabilir. Sonuçta Banka bu işlemden senelik %12 civarında zarar edecektir.
Bence bu madde “kredilerin verildiği ve kapatıldığı dönemlerdeki faiz farklarını” da dikkate alacak şekilde yeniden düzenlenmelidir.
Bankaların, maliyetler arttı diye kredilerini erken çağırması veya faiz oranlarını artırması ne kadar yanlış ve adaletsizse, bu “erken kapama kararı” da o kadar yanlıştır. Sıhhatli bankacılık sitemi, istihdam ve büyümenin temelidir.
Sadece büyüyen ve kâr eden bankalar etkili, katkılı ve yararlı olur. Bankaları akarı ve gideri olan göllere benzetirler. Akarı ve gideri olmayan, yani kar edip büyüyemeyen bankalar bir süre kokmaya, çevre kirliliğine ve hastalıklara sebebiyet verir.
