BDDK’nın bankalara 1,9 milyar dolarlık (yaklaşık 11 milyar TL) enerji kredilerini kanuni takibe atma talimatı verdiği belirtiliyor.
AK Parti 2002’de iktidara geldiğinde elektrik üretim endüstrimiz çökmek üzereydi. 32 MW kurulu güç ve 130 GWh tüketim vardı. 32 MW olan kurulu güç kapasitesi bugün 91MW’ye yükseldi. Üretim de 129 GWh’den 303 GWh’ya yükseldi. Gerçekleştirilen yatırımların değeri de yaklaşık 120 milyar dolar.
Son on yılda fizibilite değeri 85 milyar dolar olan elektrik üretim tesisleri yatırımına gidildi. Bu yatırımlar için de 60 milyar dolar kredi kullanıldı. Bu kredilerin neredeyse üçte biri ödendi ve bugün bu kredilerin bakiyesi yaklaşık 40 milyar dolar. Bu yatırımların yüzde 60’ı yenilenebilir enerji, yüzde 40’ı da termik alanında.
Bu yatırımların yenilenebilir olanlarında fiyat garantisi bulunduğu için neredeyse hiç sorun yok. Sadece, değeri bir milyar dolar civarındaki bir-iki yatırımın yeniden yapılandırılmaya ihtiyacı var. Bu kredilerle ilgili ne yatırımcılar ne bankalar geri ödeme problemi öngörmüyor.
Sorunlu kredilerin temelinde çoğu, devletten özelleştirme yoluyla çok pahalıya satın alınmış kömür santralleridir. Devlet bu tesisleri çok pahalıya satışa çıkarmıştı. Fizibilite raporlarında bu açıkça görülüyordu. Buna rağmen yatırımcılar yarışarak bu tesisleri satın aldı; bankalar da ortaklaşa olarak bu yatırımları finanse etti. Şimdi krediyle satın alınan bu kömür ve yeni inşa doğalgaz esaslı santrallerde yaklaşık 7-8 milyar dolarlık kredi geri ödenemiyor. Çünkü bu santrallerin tüm gelirleri kredilerin faizine bile yetmiyor. Çünkü teknoloji olarak çok geriler ve verimlilikleri de yeni olanların yarısı civarında.
Bu kömür santrallerinin değeri düşmüş ve hiçbir şekilde bir daha yükselmeyecek. Bankalar bunu biliyor ve teminat değer düşüklüğü ve ödeme zaafiyetlerinden dolayı, bu işle ilgili belki de 10 milyar TL kadar karşılık ayırmış bulunuyorlar. İlave ayrılacak karşılıklar bankaları fazla etkilemeyecektir.
Yapılması gereken, bu santrallerinin tekrar ekspertizinin yapılması ve bu yeni ekspertiz değeri üzerinden, mülkiyetlerini bankaların sahibi olacağı bir fona aktarmaktır. Başlangıçta her bir üretim tesisi için ayrı bir fon kurulmalı ve ilerleyen dönemde ilave düzenlemelere kapı bırakılmalıdır. Hepsi bu kadar.
Ben bu konuyla ilgili tam bir yıl önce, yine gazetemiz KARAR’da bir yazı yazdım. Sayın Berat Albayrak altı ay önce böyle bir fon kurulacağını söyledi. Bu dönemde Bereket Enerjinin 4,5 milyar dolarlık borcu yapılandırıldı. Bugün için sorunlu krediler toplamı 8 milyar dolar civarına indi.
İstenen ve beklenen, kamunun liderliğinde, banka ve müşterilerinin yeni kurulacak bir fon fikri etrafında sorunlarını çözmeleridir.
Sayın Albayrak, bu enerji ve gayrimenkul sorunlarını çözecek fonlar için, kamu kesimindekilerin, elini taşın altına sokmak istemediklerini söylemişti.
Ak Parti 2002 yılından bugüne kadar en az 120 milyar dolarlık enerji yatırımının gerçekleşmesini sağladı; ilaveten, kamuya ait dağıtım şirketlerini ve üretim tesislerini, neredeyse değerinin iki misli fiyata, yaklaşık 30 milyar dolara, özelleştirdi. Bunlar her bakımdan büyük başarılar.
Ancak bu işlerin yanında, hacim ve nitelik olarak çok küçük kalan bazı borçların yapılandırılmasını bir türlü başaramıyor.
Dünün şartlarında özelleştirmeye gitmek ne kadar doğruysa, bugünün şartlarında, gerekirse elini taşın altına koyarak, bu yapılandırma taleplerine müdahale ederek sorunların çözülmesini sağlamak o kadar doğrudur.
Devlet bazen bir kurtarıcı olarak piyasalara müdahale edebilir. Yeter ki kurtardığı şahıs değil şirket olsun; kurtulması mümkün olmayan değil, yaşayabilecek şirketler olsun.
Çözümsüzlüğün ve sürüncemenin kaynağı olarak, mevcut Ak Parti’nin kendi geçmiş tecrübelerinden yararlanmayı bilmemesi mi; yoksa cumhurbaşkanı hükümet sisteminin işleyişindeki çarpıklık mı rol oynuyor veya ikisi birden mi; bir türlü karar veremedim...
