Son iki yılda Hazine, iç piyasadan, külliyetli miktarda altın ve döviz cinsi tahvillerle borçlandı. Bazı ekonomistler ve piyasa aktörleri bu uygulamayı hararetle eleştirdiler ve yanlışlığını vurguladılar.
Öyle görünüyor ki, Sayın Lütfi Elvan da, piyasaya güven vermek için bundan sonra Hazine’nin iç borç ihalelerinin TL olacağını vurgulamış.
Hem Sayın Bakan’a hem de döviz karşıtı öneriyi yapanlara katılamıyorum.
Bir hazinenin her zaman ve her yerde kendi milli parasıyla borçlanmasının, genellikle, daha doğru olabileceğine ben de katılırım fakat bunun istisnaları da olabilir.
İki başlıkta, “dövizle iç borçlanma”nın, yararlı ve kârlı olabileceğini, bunu yanlışlayan görüşlerin realiteye dayalı olmayan “klişeler” olduğunu verilerle göstermeye çalışacağım.
Bilindiği gibi, TCMB’nin hesapladığı Reel Efektif Döviz Kuru (REDK) endeksi 100 ise Türk Lirası tam değerinde; 100’ün üzerindeyse olması gerekende daha değerli ve 100’ün altındaysa da değerinin altında demektir.
Reel Efektif Döviz Kuru (REDK) endeksine göre 2003’ten 2016’ya kadar her yıl bazı aylarda, reel efektif kuru 100’ün üzerine çıkmıştır. Yani bu yıllarda TL’nin reel değeri olması gerekenden daha yüksekti yani döviz ucuz, TL pahalıydı.
DÖVİZLE İÇ BORÇLANMANIN FAYDALARI
En son hesaplanan Kasım ayı REDK endeksine göre TL’nin reel değeri 60,55’tir. Yani bu endekse göre TL’nin reel değeri olması gerekenden % 39,45 daha ucuzdur. Yani REDK 100 olduğunda, bir dolarla 5,74 TL elde edilebilecekken, bugün 7,85 TL mümkün.
Bu veriler göre REDK’nun 100’ün üzerinde olduğu 2003 – 2016 döneminde, Hazine’nin döviz değil sadece TL borçlanması, kesinlikle isabetli ve doğruydu. Keza, endeksin 60,55’e indiği Kasım ayında, bunun doğru olduğunu söylemek, matematiksel olarak imkânsızdır.
Eğer bugünkü kriz ortamının geçici olduğuna ve 60,55 olan REDK endeksinin gelecekte yine 100’e yakınsayacağına inanılıyorsa, Hazine’nin dövizle borçlanması, TL borçlanmasından daha tutarlıdır.
Bugün, yabancıların Doları 7,85 TL’den bozdurup %13,30’dan Hazine tahvil almalarının temelinde de, bu verinin inşa ettiği mantık yatıyor.
HSBC 2021 yılsonu dolar kurunu 7,10 tahmin ediyor; buna inanan ve para yatıracak yatırımcılar, bu işlemlerden, dolar bazında yıllık % 20 civarında kâr umarlar.
Anlattığım olgu, bir bakıma Hazine’nin, bu yabancı yatırımcılar gibi davranmasıdır.
Bu bağlamda firmalara bir öneri: Döviz borcunuz varsa TL’ye çevirmeyin, tamamını ödemeyin ve ödemek durumunda kalınırsa, aynı miktarda, hatta şartları uygun ve vadesi uzunsa daha fazla döviz borçlanın.
KUR FARKLARININ HAZİNEYE YÜKÜ
Dövizle borçlanmaya karşı olan görüşlerin bir diğer iddiası, kur artışlarının, Hazine’ye yüksek maliyeti ödeteceğidir.
Bu iddia da isabetsizdir.
Örnek: Hazinenin yıllık %4 faizle iç piyasadan bir milyar dolar borçlandığını varsayalım. Hazine, borçlandığı dövizleri götürüp TCMB’ye 8 TL’den satsın; alacağı 8 Milyar TL’yi de ihtiyaçları için harcasın.
İki yıl sonra, geri ödeme vadesi geldiğinde, kurların % 50 civarında artığını varsayalım. Bu durumda, 8 TL’den TCMB’ye satılan dolarlar, 12 TL’den geri satın alınacaktır.
Hazine iki yıl için döviz sahiplerine ödediği % 8 faize ilaveten 4 milyar TL’de TCMB’ye kur farkı ödeyecektir.
Bu sayede TCMB, yaptığı bu döviz ticaretinden 4 milyar TL kur farkı kârı elde edecektir.
Yeni uygulamaya göre TCMB, elde ettiği kârları, her yılın Ocak ayında Hazine’ye aktarmak zorundadır. Yani Hazine ödediği kur farkı giderlerinin tamamını, Ocak ayında, TCMB’den geri tahsil edecektir.
SONUÇ
REDK endeksi 100’ün çok altındaysa, uzun vadeli faizler beklenen enflasyondan yüksekse ve bankaların 399 milyar dolarlık yabancı kaynağının sadece 60 milyar doları menkul kıymetlere ve 164 milyar doları krediye dönüşmüşse; Hazine’nin içeride dövizle borçlanmasının faydaları, sakıncalarından fazla olur.
Dövizli borçlanmaların durdurulmasını hatta değersizleştirilerek yanlışlanmasını, ele aldığımız hiçbir veri onaylamıyor.
