Tarihi, milattan önce beş yüzlere kadar giden, Hint menşeili, fili tarif eden körler hikayesi, bu varsayım üzerine kuruludur: Fil (hakikat) tamamen belli, somut ve tektir. Fakat körler (yani hakikati bütünüyle ve olduğu gibi algılama kabiliyetinden mahrum insanlar) onun ancak kendi bakış açılarından görünen kısmını fark edebilir ve kusurlu algılarıyla vakıf olabildikleri kısmı filin (hakikatin) tamamı sayarlar.

Bu kadim meselin varsayımı, içinde yaşadığımız postmodern çağın en temel ilkelerinden olan insan zihninden bağımsız tek bir mutlak hakikatin reddi ve “hakikatlerin” sosyal ilişkiler çerçevesinde “inşa edilen” öznel (sübjektif) gerçeklikler olarak kabulü ile çelişir.

Mutlak hakikatin reddi, tanrıyı tahtından indirip yerine insanı, insan aklını, hissini, arzu ve heveslerini oturtan hümanizm dinini benimsemenin kaçınılmaz bir neticesi.

İnsan aklı ve hislerinin üzerinde herhangi bir anlam ve otorite kaynağı tanınmadığında “hakikat” de insan sayısınca çeşitlenmiş oluyor.

Çünkü insanların farklı öznel beğenileri nasıl tartışmaya açık değilse (zevkler ve renkler tartışılmazsa) herkesin “farklı öznel hakikatlerinin” olabileceğinin de kabul edilmesi ve bu “hakikatlerin” her birine ayrı ayrı hürmet gösterilmesi bekleniyor.

Tabi geleneksel hakikat anlayışı ile kökten çelişen, “bireysel hakikat versiyonlarının” insanlardan (ve kurumlardan) hemen itibar görmesi kolay bir şey değil!

Bir “hakikat versiyonu”, ona inananların sayısının arttığı ölçüde kabul görüyor.

Buradan da “hakikatin sosyal bir inşa olduğu” argümanına varıyoruz.

Bu argümanları daha anlaşılır kılmak için somut bir örnek üzerinden gidelim.

Mesela bir şizofreni hastası, “hakikatte” var olmayan kimseleri bizzat kendi gözüyle görebilir, onlarla konuşabilir, hatta onlara dokunabilir.

Bu kişinin gördüğünün hakikat olmadığının delili, etrafındakilerin onun gördüklerini görmemesi, duyduklarını duymamasıdır.

Yani “etrafındakiler” de bu kişiyle aynı tecrübeyi yaşarsa? Onun gördüklerini görür, duyduklarını duyarsa?

İşte o zaman “öznel bir hakikat versiyonu”, kolektif bir “hakikat” olmaya terfi etmiş olur!

Eğer neyin hakikat olduğunu “etraftakiler” belirliyorsa o zaman hakikat “sosyal bir inşa” demektir.

Bu açıdan bakıldığında bireyin ve toplumun benimsediklerinin dışında, insandan bağımsız bir “hakikat” yoktur!

Mesela “insanlar su üzerinde yürüyemezler, havalanıp uçamazlar, kim neyi benimserse benimsesin bu objektif hakikat değişmez” diyebilirsiniz.

Ama şeyh uçmasa da mürit uçurur!

Eğer bir kişi kendini ve çevresindeki herkesi sahiden uçtuğuna, suda yürüdüğüne “tayy-i mekan, bast-ı zaman” kabiliyetine sahip olduğuna yürekten inandırırsa ne olur?

Bu fanteziler o topluluğun hakikati olur!

Her geçen gün kült cemaatlerde insanların Tanrı, Mesih ya da “Mehdi el Muntazır” olduğuna inandıkları kişilere paralarını, zamanlarını, gençliklerini, emeklerini hatta bedenlerini nasıl sorgusuz sualsiz teslim ettiklerine dair akıl almaz hikayeler okuyoruz.

Olanları aklımız almıyor. O insanları küçümsüyor, aptallıkları ile alay ediyoruz.

Fakat dönüp kendimize “dışarıdan” bakabilsek aslında onlardan çok da farkımızın olmadığını görürdük.

Tarihte ve günümüzde olan biten “hakikatlere” dair açıklamalarını benimsediğimiz kanaat önderlerinin, siyasilerin anlattıkları, çok sayıda insanın inanması ve tekrarlamasıyla pekiştirilmiş öznel yorumlardan ibaret!

Peki birbirleriyle çelişen “hakikatleri” ne yapacağız?

Herkes kendi inandığını tek mutlak hakikat sayıp diğerlerini -gerekirse zorla- “doğru yola” getirmeye kalkınca çıkacak çatışmayla nasıl baş edeceğiz?

Wikipedia’nın arkasındaki Wikimedia vakfının eski CEO’su Katherine Maher, “hakikatin ne olduğuna değil, hakikat hakkında kesin olarak bilebileceğimiz şeylerin neler olduğuna odaklanmalıyız” diyor!

Bunu yapabilmek için biraz kuşkucu bir tavır alıp hakikatimizin mutlaklığını sorgulamaya cesaret etmemiz gerekiyor.