"Türkiye’ye yabancı yatırımcı gelmesi gerekiyor” cümlesi, ekonomiyle ilgili nerdeyse herkesin adeta ortak kanaatini yansıtıyor.

Yine herkesin aklında yabancı yatırımcı ile yurtiçi yatırım harcamaları arasında bir bağıntı var.

Son on beş yıldır taşımacılık ürünleri hariç sermaye malları ithalatının toplam ithalat içindeki payı ortalama olarak %12’dir. Son iki yılı saymazsak yıllık ortalama sermaye malı ithalatı da 30 milyar dolar civarındadır.

Geriye kalan yüz milyarlarca dolar ithalatın neredeyse tamamı mamul, ara mamul ve hammadde olarak tüketim ürünleri ithalatına gitmiş.

Yani Türkiye biraz dişini sıksa, yatırım malları ithalatını mevcut şartlar altında bile 50 milyar dolara çıkarabilir fakat öyle anlaşılıyor ki Türkiye’nin daha fazla yatırım yapacak bir ortamı yok.

Yani Türkiye’nin yabancı yatırımcılara ihtiyacının tek sebebi yatırım yapacak parayı bulamaması olamaz.
Belki de daha doğru cevap “Uluslararası döviz rezervlerimizi artırmak için” olabilir.

Uluslararası döviz rezervi ne demektir?

Uluslararası döviz rezervleri bir ülkede bulunan brüt döviz rezervlerinin toplamıdır. Yani şahısların, şirketlerin, bankaların, Hazine’nin ve Merkez Bankalarının hizmetine amade ve gerektiğinde dış ödeme yapmak için kullanılabilecek dövizlerin tamamıdır.

Bir yatırımcı gittiği pazarlarda para kazanabilir veya kaybedebilir bu, onun yeteneğine kalmış bir olgudur fakat istediği zaman “dakika sektirmeden” parasını bir ülkeden başka bir ülkeye transfer edebilmelidir.

Yüksek uluslararası döviz rezervleri, yatırımcıların korkusuzca yabacı pazarlara girmelerini sağlar.

Peki, bu uluslararası rezervlerin miktarı ne kadar olmalıdır?

Üzerinde mutabık kalınmış her hangi bir rakam veya oran yoksa da, alt ay ithalata yetecek kadar (Türkiye’nin 178 milyar dolar) veya vadesine bir yıl kalmış kısa vadeli dış borç tutarı kadar (Türkiye’nin 210 milyar dolar, Eylül 2023) olabilir.

Toplam dış borçların yarısı kadar (Türkiye’nin 476 milyar dolar, Haziran 2023) bir uluslararası döviz rezervi de olabilir.

Peki, 10 Kasım 2023 itibarıyla Türkiye’nin uluslararası döviz rezervi ne kadardır?

Cevap: 168,2 Milyar dolar.

Soru: Herkese, elinde ne varsa getirip masanın üzerine koysun dediğimizde, uluslararası döviz niteliğinde 168,2 milyar dolarımız var ve bu 168,2 milyar dolar yetmiyor, öyle mi?

Cevap: Eğer yukarıda öngördüğümüz ve akranlarımız olan diğer gelişmekte olan ülke verilerinden derlediğimiz oranlara göre söyleyeceksek, evet yeterli değil diyenler çoğunlukta.

YIL 2013 GÜNLERDEN 14 MAYIS

Başbakan Erdoğan Washington’da; Obama, Erdoğan’ın şerefine öğle yemeği verdi, Biden de akşam yemeği. “Diş kirası” olarak da uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, Türkiye’nin kredi notunu “Ba1”den “Baa3”e yükseltti. Böylece Türkiye’nin kredi notu, Fitch’in ardından Moody’s tarafından da yatırım yapılabilir seviyeye yükseltilmişti.

Ne günlerdi.

Türkiye’nin notu yükselince, yabancı yatırımcı akını daha da hızlanmış ve herkeste “Ekonominin kulaklarından dolar fışkırıyor” algısı oluşmuştu.

Bugün, bu saatte “Türkiye’nin döviz rezervleri ne durumdadır?” sorusunu kime sorsanız sorun, cevabı “eğer Sayın Şimşek üç vakte kadar yabancı yatırımcı bulamazsa, krize girebiliriz” olacaktır.

Sorular: 2013 yılsonu döviz rezervleri ne kadardı ve bugünle karşılaştırabilir miyiz? 2013 ile 2023’ün döviz rezervlerini GSYH’ya, dış borçlara ve cari açığa oranlarsak ne görürüz?

Kaynak: TCMB ve BDDK

Yukarıdaki tablo bize şunu söylüyor, 2013 yılsonunda 147,8 milyar dolar rezervimiz varmış. Bugün, 10 Kasım 2023’te tam 168,2 milyar dolar dolar. Yani 2013’ten 20,4 milyar dolar daha fazla.
İnandırıcı bulmayanlar derin bir soluk alsın.

2013 yılında GSYH 957 milyar dolardı muhtemelen bu yıl da bu civarda gerçekleşecek.

2013 yılında dış borçlar 405 milyar dolardı bu yıl 476 milyar dolar.

2013 yılında altın hariç cari açık 43 milyar dolardı. 2023 Eylül ayı itibarıyla son on iki aydaki altın hariç cari açık 21,5 milyar dolardır.

Sonuç itibarıyla bugünkü uluslararası döviz rezervlerimiz hem mutlak değer hem de nispi olarak 2013’ten daha yüksektir.

Nasıl oluyor da bütün bu objektif rakamlara rağmen Türkiye’nin reytingi hem FITCH hem Moody’s’ hem de S&P’nin beş kademe altındadır?

Bu sorular ve derinleştirilmiş başka sorularla konuyu irdelemeye devam edeceğiz.